İnsanların her biri kendi nefsindeki hayvanın suretine bürünürken o hayvanın sureti bir gölge gibi onların üzerinde durur; yani bu falan hayvandır manasında, yoksa hala insan gibi olduğu için ona bakanlar onu tanır. Resulullah (s.a.v.) Efendimiz bir hadisi şerifinde; “Allah’ın cehennem ehline hitabından sonra onlar konuşamazlar”^[1] buyurur.

Allah cehennem ehli için; “susun bir daha benimle konuşmayın”^[2] buyurduğunda onlar yalvararak; “ya rabbi bizi affet, bize bir imkân daha tanı” deyip feryat ederler. En son onlar cehennemin malikine; “rabbimiz bir kere olsun bizimle konuşsun” derler. Malik de onlara der ki; “bugünü size haber veren Allah’ın resulleri gelmedi mi?” Onlar; “geldi; ama biz onları dinlemedik” derler. Malik onlara; “o zaman kendiniz konuşun, rabbinizin konuşmasını kendiniz isteyin”^[3] der. Sonra Allah hitap eder; “susun! Bir daha benimle konuşmayın” der.  Allah böyle söyledikten sonra onlar bir daha konuşamazlar. Konuşmak isterler; ama konuşamazlar. Her konuşmak istediklerinde devenin böğürmesi gibi bir ses çıkarırlar.

Peki, Allah ile konuşmak istiyorlarsa bu ne demektir?

Bu dünyadaki hali üzerindedir; yani dünyada nasılsa yine öyledir. Bu, sadece konuşamayacak manasındadır. Eğer hayvan gibi olursa o, ona azap olmaz. Azaptan kurtulmuş demektir. Ama zahiri azap olsa bile bu iç yakan azap olmaz, pişmanlık azabı, kaybediş azabı olmaz. (baba böyle söylüyor anlamadım. Sen anlarsan bana da anlat) Oysaki Allah ne buyurdu; “onların azapları hafifletilmez, sadece azapları artırılır.”^[4] Azabı artırılır ne demektir?  -Yani pişmanlık giderek artar, azap gördükçe azabı artar ve anlar. Bununla beraber cennettekiler için de bu geçerlidir. Cennetlikler cehennemi gördüklerinde neyi kazandıklarını, nasıl bir azaptan kurtulduklarını anlarlar, o nimetin hazzı ve tadı onlar için daha da artar. Cehennemdekiler de neyi kaybettiklerini gördüklerinde bu ayrıca onlara azap olur. Cehennemlikler için azabın ve pişmanlığın artması, cennettekilerin de sevincinin artması vardır. Bununla beraber Allah dilediğinde cehennemdekiler cenneti görür, cennettekiler de cehennemi görür.