“Allah’ı üzdüm, rabbimi üzdüm” demek doğru bir tabir değildir. Haşa! Allah, yaratılmış bir mahlûk gibi üzülmez, böyle bir şey yoktur. O, gücü her şeye yeten ve dilediğini yapandır. Bu tabiri başka türlü anlamak, “Allah benim kazanmamı istiyor; ama ben kaybedersem, Allah’ın muradına layık olmazsam, Allah’ın muradı üzerimde gerçekleşmezse üzülürüm” demek daha doğru olur. Aslında olması gerekeni de ne yapmamız gerektiğini de biliyoruz. Yapmamız gereken şey imandır. Öyle ki nefsimizin, şeytanın hükmü üzerimizde geçmesin, hüküm ve emir Allah’ın olsun. Zahiri olarak hata işlemek, yanlış yapmak başka bir şeydir, manevi olarak hata işlemek, yanlış yapmak başka bir şeydir. İkisi birbirinden farklıdır; çünkü biri imanla ve nefisle ilgilidir öteki bedenle, şir e ilgilidir. İkisini birbirinden ayırt etmek gerekir. Manevi yanlışları yapmamaya çalışmak gerekir.

Manevi yanlışları yapmamaya gücümüz yeter; ama zahiri yanlışları yapmamaya gücümüz yetmeyebilir. Gücümüz yetmediği için Allah ayeti kerimede; “yaratan yarattığını bilmez mi?”^[1] buyurur. Allah başka bir ayeti kerimede haramları sayarken;”Allah, size ancak leş, kan, domuz eti ve Allah’tan başkası adına kesileni haram kıldı. Ama kim mecbur olur da, istismar etmeksizin ve zaruret ölçüsünü aşmaksızın yemek zorunda kalırsa, ona günah yoktur. Şüphesiz, Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir” ^[2] buyurur. Yani “seni bundan sorumlu tutmayacağım” dedi.  Neden? -Çünkü kulunun zayıf olduğunu, gücünün yetmeyeceğini bilir; ama manevi konuda; “ …Allah, şirki affetmez” ^[3] buyurur. Şirk deyince onu sadece bir put dikip önünde secde etmek olarak anlamamak gerekir. Şirk; Allah’ı kabul etmemek, Allah’ın vahyini ya da Allah’ın isimlerinden bir ismini kabul etmemek, Allah’ın muamelesini, imtihanını, güzelliği kabullenememek, insanlara muamele ederken onların Hz. İnsan olduğunu kabul etmemektir. Allah’ın rızasını gözetmek yerine, nefsin arzu ve isteklerini gözetmektir.

Peki, bundan kurtulmak için ne yapmamız gerekir?

Nefsimizi tezkiye etmemiz, bir mürşidi kâmile tabi olmuşsak mürşidimizi dinlememiz gerekir. Peki, dinlemek yeter mi? -Yetmez! Bir de ona tabi olmamız, onun gibi yapmaya ve onun gibi olmaya çalışmamız gerekir. Onun yapmadığını ve söylemediğini yapmak ve söylemek ona ters düşmektir. Ona tabi olmamak, nefsimize ve şeytana tabi olmaktır. Bundan kurtulabilmek için ona uyup, tâbi olmak, onunla olup, o olmak gerekir.